Vraag en Antwoord over HD
Anneke Kuys, Werkgroep Fok & Advies

Wat is HD?
HD ofwel Heupdysplasie is een afwijking van het heupgewricht waarbij de heupkom te ondiep en de kop van het dijbeen misvormd kunnen zijn. Hierdoor ontstaat speling in het heupgewricht, waardoor zeer pijnlijke botwoekeringen kunnen ontstaan. Heupdysplasie komt regelmatig voor bij honden, echter veel minder vaak bij katten.
Lange tijd heeftmen zelfs gedacht dat HD bij katten helemaal niet voorkwam. Maar katten zijn meesters in het verbergen van pijn en minder actief dan honden. Zij passen hun manier van leven aan: het is dan ook heel goed mogelijk dat u van milde vormen van HD niets merkt. Uit onderzoek is gebleken dat HD vaker voor komt bij grote zwaar gebouwde rassen als de Pers en de Maine Coon, maar deze afwijking is ook gevonden bij lichtgewicht rassen als de Devon Rex en de huis-tuin-en-keukenkat.

Hoe vererft HD?
Men gaat er van uit dat deze erfelijke afwijking niet veroorzaakt wordt door een enkel gen maar dat meerdere genetische en omgevingsfactoren een rol hier bij spelen. Uit HD-vrije ouders kunnen kittens geboren worden die HD krijgen en ouders met HD kunnen ook kittens met prima heupen voortbrengen. Dat maakt het een stuk moeilijker om de afwijking er uit te fokken. Om een beter beeld te krijgen over de vererving zou men eigenlijk niet alleen de HD status van het dier maar het hele nest moeten weten.

Hoe en door wie wordt HD vastgesteld?
De afwijking is niet aangeboren maar ontwikkelt zich naarmate de kat opgroeit. De vaststelling van HD gebeurt naar aanleiding van een röntgenfoto gemaakt bij de dierenarts of een orthopedische specialist. Omdat de kat stil moet blijven liggen voor de foto wordt vaak gebruik gemaakt van een roesje of narcose, wat voor veel eigenaren een drempel vormt om deze test preventief te laten uitvoeren. De diagnose wordt meestal niet door de dierenarts zelf gedaan maar door een specialist. Voor honden worden deze foto’s beoordeeld door het HD-panel van de Raad van Beheer, afdeling Gezondheid, Gedrag en Welzijn CGW.
Voor katten bestaat er in Nederland niet iets vergelijkbaars. U kunt de foto’s wel laten beoordelen door de OFFA in Amerika of door Lars Audell in Zweden via Pawpeds.
De Orthopedic Foundation for Animals (OFFA) is een instantie die van oudsher ook HD beoordelingen bij honden  uitvoert. In het openbare gedeelte van het register van de OFFA kunt u standaard de goede uitslagen vinden.  Sinds 2004 kunnen eigenaars opgeven dat ook de slechte uitslagen van hun dieren in het register zichtbaar mogen zijn.
De Zweedse Maine Coon club is in 2000 gestart met een openbaar register met als doel om meer inzicht te krijgen in hoeverre HD voorkomt bij de MC en te proberen om dit percentage te verminderen in samenwerking met een specialist op dit  gebied: Lars Audell. De uitslagen hiervan worden opgenomen in de  stamboomdatabase van Pawpeds.
Kijk vooraf op de site van de OFFA (www.offa.org) of Pawpeds bij Gezondheidsprogramma’s Heup Dysplasie voor instructies aan welke voorwaarden de foto’s moeten voldoen en welke formulieren ingevuld moeten worden. Informeer ook of uw dierenarts regelmatig HD foto’s maakt anders heeft u de kans dat ze opnieuw gemaakt moeten worden!

Op welke leeftijd kan ik mijn kat laten testen?
De minimum leeftijd waarop geadviseerd wordt om deze test te doen is op de leeftijd van één jaar. Van Lars Audell krijgt u dan een definitieve uitslag. De OFFA houdt als regel aan dat testen die afgenomen zijn voordat de kat 2 jaar is een voorlopige uitslag krijgen en daarna pas een definitieve.

Welke uitslagen kunnen gegeven worden?
OFFA  kent de volgende gradaties: Normal (Excellent, Good, Fair), Borderline, and Dysplastic (Mild, Moderate, Severe).
De gradaties Excellent, Good and Fair worden beschouwd als binnen de normale grenzen. Per 1 januari 2012 waren er 1073 Maine Coons geëvalueerd. De uitslagen varieerden van Excellent 4,2% tot Dysplastisch 24,3%.

Lars Audell geeft de volgende beoordelingen:
Normal: goede heupen, geen afwijking.
Borderline: geen perfecte structuur, maar niet uitgesproken dysplastisch.
Grade 1: the lichtste vorm van dysplasie, Grade 2: middelmatig aangetaste heupen en Grade 3: ernstig aangetaste heupen.
Per 1 januari 2012 waren er 2894 Maine Coons beoordeeld met de volgende resultaten:

Door genetica experts is geadviseerd dat het onverstandig zou zijn om alle katten met enige vorm van HD uit te sluiten bij het starten van een gezondheidsprogramma omdat hierdoor de genenpoel drastisch verkleind zou kunnen worden. Daarom geeft de Zweedse club het advies om katten met Grade 1 nog wel te gebruiken maar uitsluitend te kruisen met katten die HD normal zijn.  De statistieken van Pawpeds laten zien dat in het algemeen dieren met een normale heupstatus nakomelingen met betere HD resultaten geven dan dieren van wie de heupstatus onbekend is en dat deze lijn continueert naarmate men op de heupstatus selecteert.

Wat zijn de kosten van het maken en beoordelen van een HD foto?
De kosten voor het maken van een HD foto door uw dierenarts zijn 50 – 60 euro exclusief consult en eventuele extra kosten voor narcose. Voor de beoordeling vraagt OFFA $ 35 en Lars Audell 150 SEK = ca. 20 euro (zie op de pawpedssite ook de mogelijkheid om dit via de rasclub te betalen).

Bestaan er nog andere methoden om HD te beoordelen?
Er zijn dierenartsen die zeggen te kunnen voelen of uw kat HD heeft. Mogelijk dat een indicatie hiervoor gegeven kan worden maar voor een officiële diagnose/ uitslag preventieve test zal toch een röntgenfoto moeten worden gemaakt en kan aan een zodanig subjectieve, oncontroleerbare wijze van beoordelen weinig waarde gehecht worden. Een nieuwere beoordelingsmethode die op dit moment bij honden erg aan populariteit wint is de PennHip (Pennsylvania Hipp Improvement Program) methode. Hierbij kijkt men hoe los of hoe vast het heupgewricht is. Bij deze methode worden 3 foto’s gemaakt. Behalve de reguliere HD foto met gestrekte benen wordt ook nog een foto gemaakt waarop de heupen met een speciaal apparaat (distractor) met zachte druk zoveel mogelijk uit elkaar worden gedrukt (distractiefoto) en een waarbij de heupen zo veel mogelijk in de kom worden gedrukt (compressiefoto)

Hierdoor kan men de mate van speling meten die een indicatie zou zijn of het dier op latere leeftijd HD zal ontwikkelen. Dit wordt aangeduid door de distractie index (DI): een getal tussen 0 en 1. Hoe hoger het getal, hoe meer speling, hoe meer kans op HD. Behalve de uitslag van het dier krijgt u ook de uitslag van het gemiddelde van het ras waartoe uw dier behoort en het aantal waarop dit gebaseerd is. Om sneller resultaat te krijgen met fokken met als doel minder gevallen van HD adviseert PennHip om alleen te fokken met de dieren die horen tot die groep met een DI van het gemiddelde of lager.
Bij honden kunnen  deze foto’s al op de leeftijd van 16 weken worden gemaakt.

In juni 2011 stonden 131 katten geregistreerd in de PennHip database. Dit aantal bestaat grotendeels uit Maine Coons die in 1999 hebben meegedaan aan een speciaal onderzoeksproject. Uit dit onderzoek zou een gemiddelde DI van 0,62 zijn gekomen. Tot nog toe heeft dit project weinig navolging gevonden. Oorzaken hiervoor kunnen o.a. zijn het geringe aantal dierenartsen in de USA dat gecertificeerd is om PennHip foto’s te maken. Daarbij steekt Nederland gunstig af: 10 jaar geleden was er maar één dierenarts in Nederland die dat kon, nu zijn dat er al meer dan dertig! Bovendien moet de arts ook nog beschikken over de speciale distractor voor de kat. Verder is de prijs van PennHip foto’s aanzienlijk hoger: ca. 210 euro. Dit is dan wel inclusief consult, narcose, versturen en beoordelen. Ook zullen veel fokkers op dit moment het onderzoek naar HCM belangrijker vinden en daar meer aandacht aan schenken.

Wat zeggen de genoemde cijfers?
Gezien het beperkte aantal fokkers dat zijn dieren laat testen op HD kan niet gezegd worden dat die cijfers een juist beeld geven van een dwarsdoorsnee van de Maine Coon bevolking. Daarnaast is het mogelijk dat fokkers na het maken van de foto, op basis van de voorlopige beoordeling door degene die de foto maakt, besluiten om die niet in te sturen. Bij OFFA en Pawpeds doet de fokker dat namelijk zelf. Alleen bij PennHip foto’s worden die verplicht door de dierenarts verstuurd naar PennHip. Duidelijk is wel dat HD bij de Maine Coon voorkomt.

Hoe kan HD bij mijn kat behandeld worden?
Afhankelijk van hoe erg uw kat last heeft van HD zal uw dierenarts ontstekingsremmers en pijnmedicatie voorschrijven. Bij overgewicht is het belangrijk om het dier door het geven van dieetvoer af te laten vallen, daarnaast bestaat er ook voer speciaal voor dieren met artrose. In sommige gevallen kan ook acupunctuur en chiropractie of het geven van Seraquin, Spondyvetsem, Visolie en supplementen als Sasha blend (Trovet  Mobility) verlichting geven.
In het ergste geval moet de kat geopereerd worden waarbij een zogenaamde femoral head osteotomy gedaan wordt. Hierbij wordt de aangedane heupkop wordt verwijderd. Katten die deze operatie ondergaan herstellen over het algemeen prima en kunnen weer een pijnvrij leven leiden.

Bronnen:
Feline Hip Dysplasia door Susan Little DVM 2006
Pawpedssite Gezondheidsprogramma’s Heup Dysplasie
OFFA http://www.offa.org
PennHip http://research.vet.upenn.edu/pennhip/ (site niet meer beschikbaar)

Interview met Todd Murphy, verschenen in Maine Coon International 3/9